Henk Breugem: ‘Het is een mooi vak, maar wel bikkelen’

Aan de Slichtenhorsterweg in Nijkerk, verscholen achter een lange oprijlaan en hoge bomen, ligt wijngaard Aan de Breede Beek. In de klamme, natte zomermiddag hangen de kleine druiventrossen, wachtend op de zon. Nog een maand, dan begint de oogsttijd. Hoe idyllisch dit beeld ook is, de werkelijkheid is anders. “Het is een mooi vak, maar het is bikkelen”, zegt wijnboer Henk Breugem (56).

De Amersfoorter checkt nog even de wijnvaten in de schuur – “Ik zorg dat alles nu klaarstaat, zodat ik straks aan de slag kan met het blenden van de wijn” – voordat hij klaar is voor het interview. Naast hem staat vrijwilliger Raymond, die bezig is met een precisieklus: het plakken van de etiketten op de wijnflessen. Even verderop maait zoon Pieter het gras.
Terwijl Henk langs de rijen wijnstokken loopt, in de wijngaard die vernoemd is naar de naastgelegen Brede Beek, is hij helemaal in zijn element. Hier is rust, een contrast met het stadse leven in Amersfoort. “Toch vind ik het prettig dat ik niet naast de wijngaard woon. Ik kan ‘de deur’ achter me dichttrekken en naar huis gaan. Het nadeel is wel dat ik niet nog even wat kan doen als ik iets vergeten ben. Het kost me zeker zo’n veertig minuten om heen en weer te rijden.’’

Relatietherapeut
Henk komt uit een tuindersfamilie en hielp als kind al mee in de tomatenteelt, net als de rest van zijn familie. Hij zag hoe de tuinbouw in kassen zich ontwikkelde naar substraatteelt, waarbij gebruik wordt gemaakt van een kunstmatige bodem. “Het werken in de kassen maakte voor mij de tuinbouw een stuk minder aantrekkelijk. Ik wilde mij verder ontwikkelen en volgde een opleiding psychologie.’’ Zo gezegd, zo gedaan. Bijna vijftien jaar werkt Henk als relatie- en gezinstherapeut, als het tuindersbloed toch weer begint te kriebelen. Hij wil iets voor zichzelf gaan doen, naast de zorg voor anderen die hij als therapeut verleend. “Ik kwam terecht bij mijn eigen wortels’’, vertelt hij. Als hij hoort dat er nieuwe druivensoorten zijn ontwikkeld die wijnbouw in Nederland mogelijk maken, gaat er voor hem een deur open. “Ik wist: dát moet het worden.’’
Maar wijnboer word je niet vanzelf. Daar gaan jaren van voorbereiding aan vooraf. “Ik volgde eerst een cursus bij een collega in Zuidland. Langzaamaan pakte ik het serieuzer aan. Ik ging op zoek naar de kansen en mogelijkheden die er zijn voor wijnbouw in Nederland. Ik bezocht wijnboeren in Limburg en wijnbouwdocenten in Duitsland en Wageningen.’’ Via zijn zwager, die connecties heeft met de eigenaar van Landgoed Slichtenhorst, kreeg Henk de mogelijkheid om een hectare grond te pachten. “In 2003 begon ik met de eerste 4.000 wijnplanten. Het was spannend. Gaat het werken? Hoe maak ik er straks wijn van? Toen stond hier alleen nog een zeecontainer’’, hij wijst naar de plek waar nu twee grote houten schuren staan. “In de container gebeurde alles: het verwerken van de druiven en de opslag van de wijn.’’

Zes jaar investeren
De wijnboer kan er nu om lachen, maar hij heeft jaren hard gewerkt voor hij zijn eerste fles wijn van eigen bodem in handen had. Hij wijst naar een rij jonge wijnstokken, die hij onlangs geplant heeft. “Die doen er drie jaar over voor ze druiventrossen geven. En dan duurt het nog eens drie jaar voor er druiven aan groeien die goed genoeg zijn voor de oogst. Dus de eerste zes jaar heb ik alleen maar geld uitgegeven. Dit vak vraagt veel geduld en doorzettingsvermogen.’’

Maar wat is er, behalve geduld, nog meer nodig om goede wijn te maken? “Goede druiven. Zonder goede druiven geen goede wijn’’, stelt Henk. Het klinkt logisch, maar een goede druif vergt ook een goede voorbereiding. “We moeten de planten gezond houden. Om een plant vitaal te houden, moet je goed snoeien. Een plant mag niet meer dan twaalf uitlopers hebben, en niet meer dan twee trossen druiven per rank. Anders worden de ranken te zwaar voor de stok.’’ Ook het blad van de plant is zeer belangrijk. “De bladeren zorgen voor de productie van suikers. Als er te weinig blad aan de plant zit, worden de druiven niet zoet.’’ En als laatste is een belangrijke factor voor een goede druif, en dus uiteindelijk goede wijn, de bodem waar de planten in staan. “De boden is misschien wel het belangrijkste in het proces. De plant moet met zijn wortels in de grond alles kunnen vinden wat hij nodig heeft. Het bodemleven moet in evenwicht zijn.’’
En dan is er het grote gevaar dat de oogst kan verpesten: schimmels. “Schimmels gedijen op vocht en warmte. Vandaag is dus een goede dag voor schimmels’’, vertelt Henk terwijl hij naar de heiige lucht kijkt. “Ik weet nu al dat we dit weekend de planten moeten besproeien met een gewasbeschermingsmiddel. Want als je schimmel ziet op de plant, ben je te laat.’’

Medailles
Goede wijn produceren is de Amersfoorter meer dan gelukt. Sinds 2014 hebben zijn wijnen verschillende onderscheidingen – goud en zilver – in de wacht gesleept, in binnen- en buitenland. “Dat betekent dat niet alleen wij de wijn goed vinden, maar ook een (inter)nationale jury. Het is een geruststelling: het gaat goed.’’
Hij heeft zijn wijngaard uitgebreid naar twee hectare en produceert nu 8.000 tot 9.000 flessen wijn per jaar. “Samen met vrijwilligers gaan we eind september weer aan de slag met de oogst. Dat is even aanpoten, en na een maand kun je geen druif meer zien, maar het is altijd gezellig.’’

In de verte klinkt de schelle kreet van een roofvogel. Het is niet echt, legt Henk uit, maar het geluid komt van een geautomatiseerde vogelverschrikker. “In het midden van de wijngaard staat een soort computer, die geluiden uitzendt. Verschillende lokgroepen, van een buizerd en een valk. Maar ook de angstkreet van een merel of spreeuw. Dit houdt vogels op afstand.’’ En dat is maar goed ook, want die zijn dol op druiven, vertelt Henk. “We moeten de geluiden om de zoveel uur weer veranderen, anders hebben de vogels door dat het nep is.’’
Het geluid van de grasmaaier is wel echt. Er wordt nog steeds hard gewerkt. Henk moet ook weer aan de slag. Nog een paar uurtjes, dan gaat hij weer op Amersfoort aan.